نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

تاريخ پرافتخار انقلاب شكوهمند اسلامي ايران سرشارازايثاروفداكاري ازخود گذشتي افرادي است كه با بذل جان ومال خود راه ترقي وتعالي كشور را هموار نمودند وهستي خويش را درطبق اخلاص نهادند. زنان در طول تاريخ نشان داده اند كه براي دست يابي به اهداف والاي انساني و كمال مطلق و براي قرب الهي از هيچ عملي فروگذار نگشته اند و در حد توان در خدمت خانواده، همسر و اجتماع بوده اند. زنان دوران جنگ ابتدا به خود و سپس به ديگران اثبات كردند كه زن مسلمان صاحب توانايي هاي بي شماري است كه در صورت تجلّي، معرّف پايگاه و جايگاه زن در اسلام مي باشد . هدف از اين پژوهش پاسخگويي به اين سوال بود كه زنان در خانه با نقش مادر چگونه مي توانند باتوجه به ويژگي هاي رشدي فرزندان خود در مراحل مختلف زندگي فرهنگ ايثار و شهادت را به آنها منتقل كنند. روش پژوهش دراين مقاله، كتابخانه اي مي باشد.

در طول تاريخ ، هرجا كه سخن از ايثار و شهادت شده است ، لاجرم ردپايي از زنان ايثارگر وجود دارد تا آنجا كه در بسياري از مواقع تاريخ به شهادت ايشان نيز ، شهادت داده است . نيك مي دانيم كه عزيزترين داشته هاي يك زن فرزند و همسر او هستند ، و چه زيبا و سرودني است ايثار زنان با ايماني كه فرزند و همسر خود را در راه خدا ، مي بخشند . در اين مقاله ضمن بيان معنا و مفهوم ايثار ، با آوردن مصداق هايي از آيات قرآن و نيز رواياتي از ائمه اطهار (ع) به اهميت جايگاه ايثار و شهادت از اين منظر اشاره شده است. در ادامه نيز با آوردن نمونه هايي از زنان ايثارگر به پيوستگي زنان با ايثار و شهادت اشاره شده و اين مقوله در سه محور صدراسلام ، عاشورا و دفاع مقدس بررسي شده است كه اميد است مورد توجه واقع شود .

مقاله حاضر كوششي است در بررسي وتحليل چهره زن در ادبيات داستاني دفاع مقدس، به همين منظور ابتدا مختصري درباره جايگاه زن در ادبيات پايداري جهان وايران مطرح شده سپس بابررسي برخي از داستان هاي مربوط به دفاع مقدس شخصيت زن مورد تجزيه وتحليل قرار گرفته است. در ادبيات دفاع مقدس كه شرح احوال برون و درون انسان هايي است كه براي حفظ شرف و حيثيت و فضايل انساني در مقابل تجاوزگران به كرامت هاي انساني به پا خاسته اند زن نقش برجسته اي دارد. در مقاله، چهار وجه گوناگون از شخصيت زن در ادبيات دفاع مقدس مطرح شده است. آنچه در ادبيات دفاع مقدس چهره زن را از نظاير آن در ادبيات پايداري جهان متمايز مي كند پيروي او از حضرت زينب(س) در وقايع كربلاست. دراين راستا ايمان، ظلم ستيزي، ايثارگري وصبوري زن به نحو بسيار شايسته اي در ادبيات دفاع مقدس به نمايش گذاشته شده است. در بخش پاياني مقاله، سخن كوتاهي از آسيب شناسي ادبيات داستاني دفاع مقدس در پيوند باشخصيت زن به ميان آنده است كه عبارت است از نگاه اسطوره اي به زن وآسيب پذيري زن درجنگ

هميشه وقتي سخن از ايثار و شهادت به ميان مي آيد، قلم ها و بيان ها از توصيف آن در مي مانند. سخن گفتن در باب « ايثار و شهادت» آسان نيست و از سوي ديگر نمي توان از آن نيز گذشت و به سكوت گذراند. وقتي سخن از ايثار و شهادت طلبي ها و ارزش هاي بروزيافته در دوران افتخارآفرين پيروزي انقلاب و به ويژه دوران ماندگار و غرورآفرين هشت سال دفاع مقدس به ميان مي آيد، زبان آدمي مقفول مي شود كه چه بگويد و چه بنويسد. به ياد داريم كه بنيان گذار كبير انقلاب اسلامي وقتي به مواردي از اين دست مي رسيد، عنان قلم از كف مي نهاد و خطاب به قلم نهيب مي زد كه «ما را چه رسد؟» وقتي چون اويي در اين مقوله به عبارت «ما را چه رسد» مي رسد، بر اين كمترين ها روا است كه بگوييم مارا چه رسد كه در اين مقوله سخن گوييم. اما چه كنيم: اين قدر هم گر نگويم اي سند شيشه ي دل از ضعيفي بشكند نمي توان به سكوت گذراند و اين مقوله ي مهم و انساني را فروگذاشت كرد. در اين عرصه به قدر تشنگي مان وارد شده ايم و آب طلبيده ايم. زيرا: آب دريا را اگر نتوان كشيد هم به قدر تشنگي بايد چشيد. اما چه مي توان كرد؟ فرورفتن در دريا و غوطه ورشدن در اين اقيانوس بي كران، غرق شدني را به دنبال دارد. اگر آب هم بچشي، تشنه تر شدن را به ارمغان خواهد آورد. مقوله ي پر رمز و راز و انساني « ايثار و شهادت»، آدمي را به وادي شور و شعور انسان كامل مي كشاند كه تو گويي دست نايافتني است. بگذريم. از سوي ديگر، نوشتن از «نقش و وظيفه ي زن» در اين ميان؛ اين آينه ي جمال و جلال الهي و مظهر عطوفت و لطافت رحماني، چنان پر رمز و راز است كه نوشتن در اين باره، اگرچه جذاب است، اما هرگز آسان نيست. خداوندي و مظهر زيباي آفريدگاري در ميان است و هم مقوله ي پيچيده و تودر توي « ايثار»؛ اين ارزش برجسته ي آسماني در موجود زميني به نام انسان! اما به هر حال، تأمل پيرامون هر دو موضوع ضرورت دارد. مي توان در اين باره تأمل كرد و به اندازه ي توان و فرصت در اين باره نوشت. نتوانستيم از اين موضوع زيبا و به غايت جذاب چشم پوشي كنيم. آنچه در پي مي آيد، حاصل تأملاتي اجمالي پيرامون اين دو مقوله ي پيچيده و سرشار از رمز و رازهاي ناگشوده است.

گسترده ترين نقش زن را در ترويج فرهنگ ايثار وشهادت در هشت سال دفاع مقدس مي توان مشاهده كرد؛ زناني كه با عزمي راسخ تصوير نويني از شخصيت زن ارائه دادند. آنان به جهانيان ثابت كردند كه با تمام وجود از دستاوردهاي انقلاب اسلامي كه حاصل خون جوانان، همسران و برادرانشان بود، محافظت مي كنند.ايستادگي و پايداري زنان مسلمان ايراني جلوه هايي جاودان وماندگار در تايخ معاصر ايران باقي گذاشت كه تا مدتها الگوي كامل عيار زن ايراني محسوب مي گردد. آنچه در مقاله حاضر مورد نظر است، تدوين باز تاب نقش سياسي - اجتماعي زن در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در شعر دفاع مقدس است. زنان شهيد، زنان رزمنده، زنان آواره، زنان آزاده وزنان پرستار مهمترين اسطوره هاي ايثار وشهادتند كه در تاريخ پرافتخار ايران اسلامي در آينة شعر دفاع مقدس انعكاس يافتند. ما در اين مجال به شمه اي از آن مي پردازيم.

فصل مشترك همه اولياي الهي و خيرخواهان بشري حفظ كرامت و حرمت انسان هاست كه عامل صلح و امنيت و سعادت همگاني است. اين هنجارهاي عمومي آنگاه كه آماج حرمت شكنان قرار مي گيرد، نياز به پاسداري دارد.براي مقابله با متجاوزان در همه زمان ها افرادي ايفاگر وجود داشته است، كه با گذشتن از خود پاسدار امنيت عموم جامعه بوده اند. چگونگي ظهور و تجلي اقدامات اين افراد در قالب ايثار و شهادت در برهه هاي مختلف زمان و نقش زنان در اين ميان از جمله نكاتي است كه در مقاله حاضر به آن پرداخته مي شود. مقدمه خلقت انسان به گونه اي است كه هر فرد انساني با تفاوت ها و تمايزاتي كه دارد علاوه بر ظرفيت هاي جديدي كه در ارتباط با ديگر انسان ها براي زندگي اجتماعي فراهم مي آورد، اختلافاتي در پيوند با ديگران آشكار مي سازد كه گاه به تعارض در زندگي جمعي با آنان ظاهر مي سازد از سوي ديگر برخي مختصات نفساني انسان ها آنگاه كه بدون كنترل و هدايت عقل از مسير فطرت خارج مي شود در راستاي اراده شيطاني مصيبت ها و ناملايمات گوناگوني را بر ديگر انسان ها تحميل مي كند.

بياييد به سرزمين عشق و عرفان سفر كنيم ؛ سرزميني كه تجلي گاه شكوه ايثار است ؛ سرزميني كه همه يكرنگي و اتحاد است. اين جا سرزمين عشق و ايثار و فداكاري است. اي قلم ها! بدون وضو در اين حريم مقدس وارد نشويد. اي همسفران ! لازمه ي ورود به اين سرزمين ، داشتن دل هايي پاك و بي آلايش است. كساني كه صفاي سينه ندارند ، ورودشان به اين سرزمين ، ممنوع است! حرمت و قداست اين سرزمين بسيار زياد است. اين سرزمين متعلق به شيرزنان عارفي است كه در هشت سال دفاع مقدس ، حماسه ها آفريدند.

تبين جايگاه ارزشي ، فرهنگي و حقوقي زنان تحصيلكرده با رويكرد به نظام حقوقي اسلام و قانون اساسي تساوي زن و مرد بر اساس عدالت اصل برابري و مساوات بين انسانها يك ركن اساسي در مكتب مقدس اسلام است و تبعيض به عنوان بر هم زننده ي تعادل جامعه و ضد عدالت و ظلم به نوع بشر است. از ديدگاه اسلام ، زن و مرد از نظر ارزش هاي انساني ، يكسان و هم تراز يكديگرند و با وظايف مشخص براي حيات طيبه آفريده شده اند و برتري هر يك تنها به كسب فضايل معنوي ، منحصر شده است