نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

کارگاه هم اندیشی و آموزشی معاونت فرهنگی و امور اجتماعی با حضور معاونین، روسا و کارشناسان حوزه فرهنگی و امور اجتماعی جهت پشیبرد اهداف عالی بنیاد شهید و ترویج فرهنگی ایثار و شهادت برگزار شد.

اين مقاله درصدد است تا به بررسي اين مسأله بپردازد كه آيا نهادهاي آموزشي ما قادرند تا فضايلي چون فرهنگ ايثار و شهادت را تعميق بخشند و گسترش دهند. براي پاسخ به اين سؤال نگارنده به بررسي ماهيت و كاركردهاي نظام هاي اموزشي مدرن پرداخته و نشان داده است كه مهم ترين كاركرد مدارس جديد، سازگار كردن دانش آموزان با محيط طبيعي و اجتماعي است. مدارس اين كار را با آموختن دانش ها و مهارت هاي لازم براي سازگاري آن ها انجام مي دهند. سازگار كردن فرد با زندگي، رويكردي است كه نظام هاي آموزشي با غلبه نگرش دنياگرايي اتخاذ كرده اند. در اين نگرش هدف آموزش و پرورش نه فضايل اخلاقي و معنوي، بلكه توانايي برخورداري از زندگي و سيطره بر آن است. اين نگرش سبب رشد اقتصاد سرمايه داري و در نتيجه سيطره ي اقتصاد بر آموزش و پرورش شده است. حاصل اين وضعيت اتخاذ جهت گيري بازاري مراكز اموزشي است. در ادامه ي مقاله به اختصار، ماهيت و كاركردهاي نظام آموزشي ايران در سه دوره ي ماقبل دوره ي پهلوي، دوران پهلوي و پس از انقلاب مورد بحث قرار گرفته است. نتيجه ي بحث طرح اين نكته بوده است كه نظام آموزشي كنوني از بيماري دوگانگي ساختاري رنج مي برد و هنوز نتوانسته ميان نوع نگرش و عمل سنتي و مدرن، جمع ارگانيكي قابل توجهي به وجود آورد. چنين وضعيتي سبب گرديده كه مدارس ما نتوانند نه فرد را براي سازگاري موثر با زندگي مهيا كنند و نه فضايل اخلاقي چون از خود گذشتگي و مقاومت در برابر ستم را رشد دهند. بي گمان اگر چنين فضايلي در مردم ايران باشد محصول آموزش و پرورش رسمي نيست. در بخش پاياني نيز مولف با طرح اين نكته كه مدارس ما در صورتي كه بخواهند به تعميق فرهنگ ايثار و شهادت و يا هر آرمان اخلاقي ديگري بپردازند، بايد از يك سو سنت فرهنگي خود را عميق بشناسند و معرفي كنند و از سوي ديگر زمينه ي شناخت دقيق تر تمدن غرب را فراهم نمايند. و با اتكاء به نگاهي انتقادي، نظريه هاي انسان شناسي و معرفت شناسي جديد را مبنايي براي ايجاد زمينه اي مناسب براي معنابخشي به سنت در پرتو وضعيت جديد قرار دهند. هم چنين اجازه دهند تا دانش آموزان خود در ارتباطي انساني و گرم با معلم به بازتفسيري و تاويل ارزش هاي سنتي اقدام كنند.

دست يافتن به فرهنگ پر ارزش ايثار و شهادت و گسترش دادن آن در همه­­ي سطوح اجتماع به هماهنگي تمام مجموعه­هاي تأثيرگذار و استفاده­ي بهينه از همه­ي امكانات و ابزارهاي فرهنگ ساز جامعه نياز دارد. خانواده­ها به عنوان اولين و مهمترين پايگاه شكل­گيري و رشد شخصيت و فرهنگ افراد، جدي­ترين وظايف و مسؤوليت­ها را در اين عرصه برعهده دارد. وسايل ارتباط جمعي همچون صدا و سيما، روزنامه­ها و... دومين دسته از عوامل تأثيرگذار فرهنگي هستند كه مي­توانند هماهنگ و همراه با خانه و مدرسه و دانشگاه، نرم­افزار لازم را براي ساختن و گستردن فرهنگ ايثار و شهادت در تمام لايه­هاي اجتماع مهيا نمايند. مراكز آموزشي، از كودكستان گرفته تا دانشگاه سومين مجموعه­اي هستند كه مي­توانند با تهيه منابع علمي مناسب و رفتارهاي صادقانه و محبت­آميز و منطقي و فضاسازي هدفمند محيط آموزشگاهها، فرهنگ ساخته شده توسط خانواده­ها را در دل و جان دانشجويان نهادينه ساخته و آنان را آماده­ي ايثار و فداكاري در راه حق نمايند.